Risicomanagement
Het Beleidskader Risicomanagement (2016) vormt de basis voor risicomanagement in onze gemeente. Het heeft als vertrekpunt “de ambitie om de risico’s te beheersen, zonder op doelrealisatie in te boeten.” Om de financiële gevolgen die ontstaan wanneer een risico zich daadwerkelijk voordoet, op te kunnen vangen wordt een weerstandsvermogen aangehouden. Op basis van een risico-inventarisatie binnen de organisatie wordt berekend hoeveel weerstandscapaciteit nodig is. In het beleidskader is vastgelegd dat de benodigde weerstandscapaciteit wordt bepaald door de ‘digitale’ methode. Hierbij worden de financiële risico’s, waarvan het waarschijnlijk wordt geacht dat deze zich voordoen (kans van optreden > 50%), in volle omvang meegenomen. Voor de begroting 2024 is een actualisatie gemaakt van het risicoregister om het weerstandsvermogen te berekenen.
Ontwikkelingen 2024
Vooruitkijkend naar het komende begrotingsjaar verwachten we dat de economische situatie van 2023 doorwerkt in 2024. Er is krapte op de arbeidsmarkt, de economische groei is beperkt en de hoge (kern)inflatie is een grote factor van invloed. Binnen deze context signaleren we diverse generieke risico’s voor het werkveld van de gemeente en onze partners.
Binnen het woondossier verwachten we dat stagnerende woningbouwontwikkelingen de programmering onder druk zullen zetten. Tegelijkertijd trekt de rijksoverheid de regie op het gebied van huisvesting naar zich toe en voorzien we taakstellingen voor wat betreft de huisvesting van doelgroepen. De druk op de ruimte in Westland is groot (ruimtelijke puzzel). De woningbouw concurreert met o.a. economische activiteiten, ruimte voor recreatie en natuur- en klimaatbuffers. Ook het beheer en onderhoud van de gemeentelijke infrastructuur, buitenruimte en gemeentelijk vastgoed lijden onder de personeelstekorten en prijsstijgingen. Dit maakt dat zaken soms noodgedwongen worden getemporiseerd of dat er wordt gewerkt met minder gekwalificeerd personeel. Tegelijkertijd nemen de wensen en eisen toe als gevolg van de impact van klimaatverandering en de energietransitie.
We constateren daarnaast dat ‘verwachte’ financiële bijdragen van derden zoals de MRDH en Provincie Zuid-Holland bij grootschalige activiteiten komen te vervallen. Dit heeft impact op onze doelen, bijvoorbeeld het realiseren van metropolitane fietspaden. De stijgende rente zorgt ook voor uitdagingen rondom de financiering van ontwikkelingen. De generieke risico’s op het gebied van arbeidsmarktkrapte en kostenstijgingen hebben ook impact op het sociaal domein. De toegankelijkheid, continuïteit en kwaliteit van de zorg staan onder druk door personeelstekorten bij aanbieders. Tegelijkertijd neemt het aantal cliënten in zowel de jeugdzorg als de WMO – beide openeinde regelingen – toe. Binnen jeugd signaleren we dat ook de zorgomvang per traject stijgt. Dit is een ontwikkeling die door de stijgende levensverwachting in de toekomst naar verwachting ook zichtbaar wordt binnen de WMO.
Kijkend naar de interne organisatie zien we dat de krappe arbeidsmarkt ons parten speelt. Medewerkers verlaten de organisatie en externe inhuur vult dit tijdelijk op. Dit draagt niet bij aan het opbouwen van kennis en historisch geheugen. Ook zien we dat op een aantal plaatsen nog niet de juiste kwaliteit zit. Deels doordat er sprake is van snelle ontwikkeling van techniek of veranderende wet- en regelgeving.
De digitaliseringsslag gaat in 2024 onverminderd door. We brengen nog meer zaken naar de cloud, waarbij we nadrukkelijk oog hebben voor de archiefwet, maar ook voor de kwetsbaarheden van de keten, privacy en beveiliging. Het laatste wat we willen is gehackt worden met alle vervelende zaken in de nasleep. Dit vraagt om het vergroten van de awareness voor phishing en CEO-fraude met behulp van artificial intelligence. Organisatiebreed nadenken over hoe het werk toch uit kunnen voeren als we toch op zwart gaan is een opgave voor 2024.
Ten slotte zorgen politieke ontwikkelingen voor een factor van onzekerheid in 2024. In afwachting van besluitvorming, signaleren we potentiële risico’s op diverse lokale dossiers. Op landelijk niveau is onlangs het kabinet gevallen. Verkiezingen vinden plaats op 22 november 2023. De formatie zal in een gepolariseerd politiek landschap tijd kosten. Wij nemen aan dat voorziene wet- en regelgeving hierdoor vertraging oploopt. Dit heeft bijvoorbeeld gevolgen voor de nieuwe jeugdwet.
Frauderisicomanagement
Frauderisicomanagement richt zich op het voorkomen van fraude en het tijdig signalen van fraudegevallen. Wanneer er sprake is van daadwerkelijke fraude, worden passende maatregelen genomen. Er zijn in 2023 nadrukkelijk stappen gezet om frauderisico in beeld en onder de aandacht te krijgen. Frauderisico is een integraal onderdeel geworden van risicomanagement. Met de verdere uitwerking van de analyse en beleidsmatige aanpassingen krijgt het nog meer inhoud en body. Dit loopt over de lijnen preventie, detectie en respons. Dit werken we in 2024 nader uit. Daarnaast wordt in 2024 een impuls gegeven aan de ontwikkeling van de VIC en de doorontwikkeling van de rechtmatigheidsverklaring.
Voor de begroting 2024 is een nieuwe frauderisicoanalyse uitgevoerd. Naast de interne organisatie is nu ook nadrukkelijk gekeken naar het voorkomen van mogelijke frauderisico’s door derden. Hierbij kan gedacht worden aan het aanvragen van een vergunning of zorg, maar ook betalen van een nepfactuur. Het uitvoeren van de analyse is gedaan in dialoogvorm met de direct betrokken collega’s. Hiermee is ook gewerkt aan de awereness rondom fraude. Nieuwe medewerkers krijgen het onderwerp integriteit/fraude nadrukkelijk mee te nemen in hun introductieprogramma. Verder is in 2023 een integriteitsplan opgesteld. Als uitvloeisel hiervan is ook een nieuwe meldregeling met bijbehorend onderzoeksprotocol vastgesteld. Voor dit jaar staat het handelingsperspectief voor ambtsdrager op de planning. Ook de rol van de vertrouwenspersonen binnen de organisatie is tegen het licht gehouden. De insteek dat zij een breder perspectief hebben dan alleen grensoverschrijdend gedrag.